Còi xương suy dinh dưỡng gây sự kém phát triển cả về thể lực và trí tuệ của trẻ. Chính vì vậy trẻ còi xương suy dinh dưỡng luôn làm bố mẹ lo lắng. Tuy nhiên còi xương suy dinh dưỡng hoàn toàn có thể cải thiện thông qua chế độ ăn của trẻ. Vậy chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng như nào thì hợp lý , khoa học? Cùng tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé!
Trẻ còi xương suy dinh dưỡng là gì?
Còi xương và suy dinh dưỡng là 2 bệnh khác nhau ở trẻ. Còi xương là một tình trạng gây ra do sự giảm khoáng hóa của đĩa tăng trưởng và xương ở trẻ nhỏ. Tình trạng này thường xuất phát từ việc thiếu hụt vitamin D hoặc sự thiếu hụt chức năng chuyển hóa của cơ thể.
Các dấu hiệu của còi xương bao gồm việc trẻ ngủ không ngon giấc, quấy khóc, đổ mồ hôi về đêm, và thậm chí là rụng tóc ở vùng đỉnh đầu, chậm phát triển, xương như đầu bẹp, …
Trong khi đó, suy dinh dưỡng là tình trạng cơ thể trẻ không đủ dưỡng chất, đặc biệt là chất đạm và các yếu tố vi lượng cần thiết. Tình trạng này thường xảy ra ở trẻ dưới 3 tuổi.
Phụ huynh có thể nhận biết tình trạng suy dinh dưỡng thông qua việc theo dõi chỉ số cân nặng, chiều cao theo tuổi của trẻ, hoặc qua các biểu hiện như giảm cân đột ngột, teo mỡ cánh tay, ăn kém hoặc rối loạn tiêu hóa.
Nguyên nhân dẫn đến trẻ còi xương suy dinh dưỡng
Còi xương và suy dinh dưỡng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển và tăng trưởng của trẻ. Nguyên nhân chủ yếu gây ra tình trạng này là sự thiếu hụt vitamin D – một chất cần thiết trong quá trình hình thành và phát triển xương.
Ngoài ra, có nhiều nguyên nhân khác cũng có thể góp phần vào tình trạng còi xương suy dinh dưỡng ở trẻ như các bệnh lý về đường hô hấp, viêm phổi, sởi, kiết lỵ hoặc các bệnh lý bẩm sinh như tim bẩm sinh, hở hàm ếch..
Tình trạng còi xương suy dinh dưỡng thường không có biểu hiện rõ ràng ở giai đoạn đầu, đặc biệt khi trẻ còn ở độ tuổi nhỏ. Vì vậy, bố mẹ nên thường xuyên ghi nhận cân nặng và chiều cao của trẻ, từ đó xây dựng biểu đồ tăng trưởng để dễ dàng phát hiện sự thay đổi không bình thường.
Trong trường hợp trẻ không tăng cân trong khoảng thời gian kéo dài, cần đưa trẻ đến bệnh viện để được kiểm tra sức khỏe và tư vấn về liệu pháp điều trị thích hợp để đảm bảo sự phát triển và tăng trưởng tốt nhất cho trẻ.
Chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng
Nguyên tắc
Chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng cần tuân theo những nguyên tắc sau:
- Bố mẹ cần đảm bảo rằng thực đơn hàng ngày của trẻ bao gồm đủ các nhóm thực phẩm như thịt, cá, trứng, sữa, ngũ cốc, rau củ và hoa quả.
- Bổ sung các loại thực phẩm giàu vi khoáng chất như canxi, phốt pho và các loại vi chất như vitamin D, E, …. trong khẩu phần ăn của trẻ
- Nếu trẻ vẫn đang bú mẹ thì nên cho trẻ bú mẹ bất kể lúc nào. Trong trường hợp mẹ không có đủ sữa hoặc sữa không đủ dinh dưỡng, sữa công thức cũng là một lựa chọn phù hợp cho trẻ theo độ tuổi.
- Khi trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên đã ăn dặm, mẹ cần đảm bảo rằng thức ăn được nấu chín kỹ. Đồng thời, thức ăn nên được nấu xong thì cho trẻ ăn ngay để đảm bảo dinh dưỡng không bị mất đi.
- Thêm dầu mỡ vào các món ăn cho trẻ để tăng cường năng lượng. Dầu mỡ giúp trẻ dễ dàng hấp thụ các loại vitamin D và E, từ đó hỗ trợ sự phát triển và tăng cân cho trẻ.
- Tăng cường thêm các bữa phụ cho trẻ với các loại hoa quả và sữa chua để đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng và vitamin cho trẻ.
Chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng gồm các loại thực phẩm nào?
Để đảm bảo một chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, bố mẹ cần cung cấp đủ các nhóm chất như tinh bột, đạm, béo, vitamin, khoáng chất và chất xơ trong bữa ăn của trẻ.
Đặc biệt, việc bổ sung canxi, vitamin D, phospho, kẽm và sắt là cực kỳ quan trọng, vì những chất này đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và tăng trưởng của xương và cơ thể.
Chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng nên bao gồm đầy đủ các nhóm thực phẩm như:
- Nhóm thực phẩm cung cấp tinh bột: gạo, khoai tây, khoai lang
- Nhóm thực phẩm cung cấp đạm: gà, lợn, bò, tôm, cua, cá, trứng
- Nhóm thực phẩm cung cấp vitamin, khoáng chất: các loại rau xanh và quả chín.
Bên cạnh đó, các bậc cha mẹ có thể bổ sung năng lượng cho trẻ từ sữa bột giàu năng lượng.
Ngoài ra, trẻ cũng cần bổ sung thêm các loại vitamin và muối khoáng như vitamin tổng hợp, sắt và men tiêu hóa để hỗ trợ quá trình tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất.
Chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng không nên dùng loại thực phẩm nào
Bên cạnh các loại thực phẩm cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng, bố mẹ cũng nên hạn chế những thực phẩm quá nhiều dầu mỡ hoặc quá ngọt, vì điều này có thể làm trẻ mất hứng thú với việc ăn và không đảm bảo cung cấp đủ các nhóm chất cho trẻ.
Các thực phẩm đóng hộp thường chứa ít dinh dưỡng và có thể chứa các chất gây hại, vì vậy bố mẹ cần hạn chế sử dụng chúng. Ngoài ra, phụ huynh cũng không nên bổ sung các loại sữa tươi uống liền không đúng độ tuổi của trẻ để tránh rối loạn chức năng cơ thể của trẻ.
Gợi ý thực đơn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng
Cháo chim cút
Cháo chim cút giúp cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ một các nhanh chóng , hiệu quả. Món ăn này chứa nhiều dưỡng chất tốt cho hệ tiêu hóa như protein, chất béo, vitamin B, sắt và kẽm.
Nguyên liệu:
- Gạo nếp (10g)
- gạo tẻ (20g)
- chim cút (1 con)
- đậu xanh (10g)
- vỏ quýt khô (30g)
- dầu ăn.
Cách làm:
- Xử lý chim cút sạch sẽ trước khi nấu, chỉ lấy phần thân.
- Rửa sạch vỏ quýt và để ráo nước.
- Xay vỏ quýt thành bột.
- Trộn đều bột vỏ quýt với gạo nếp, gạo tẻ và đậu xanh.
- Cho hỗn hợp đã trộn ở trên vào bụng chim cút.
- Cho chim cút đã nhồi vào nồi.
- Thêm nước với lượng vừa phải.
- Nấu cho đến khi cháo và thịt chim cút chín mềm
Cháo ếch
Cháo ếch là món ăn mà mẹ có thể đưa vào chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng. Bởi ếch là thực phẩm chứa nhiều dưỡng chất tốt, nhất là protein, selen, vitamin B12, riboflavin, niacin, kali, sắt và kẽm.
Nguyên liệu:
- Ếch: 1 con
- Cà rốt: 30 gam
- Gạo tẻ: 30 gam
- Dầu ăn, mắm muối
Cách làm:
- Làm sạch ếch, loại bỏ phần đầu, bàn chân và nội tạng.
- Tẩm ướp gia vị rồi rồi để yên trong 20 phút cho ngấm đều.
- Gọt vỏ, rửa sạch và thái nhỏ cà rốt.
- Bắc nồi lên bếp, cho gạo và ếch đã tẩm ướp vào nồi nấu thành cháo.
- Khi cháo sôi, thêm cà rốt vào và ninh nhừ cùng với cháo.
- Khi cháo và cà rốt đã chín, múc ra bát.
- Thêm một chút dầu ăn vào bát cháo
- Cho bé ăn 1 lần/ngày, duy trì việc ăn cháo ếch trong khoảng 5 đến 10 ngày .
Gan gà hấp
Món gan gà hấp chứa nhiều protein, vitamin và các khoáng chất tốt cho tim mạch, não bộ, đặc biệt các vitamin A, B12, sắt và kẽm có trong gan gà giúp phát triển chức năng thần kinh của trẻ.
Nguyên liệu:
- Gan gà: 150 gam
- Phục linh: 10 gam
- Dầu ăn, gia vị
Cách làm:
- Rửa sạch gan gà và cắt thành từng miếng vừa ăn.
- Nêm gia vị vào gan gà để tạo hương vị thêm phần hấp dẫn.
- Trộn gan gà với phục linh đã xay nhuyễn.
- Đặt hỗn hợp gan gà và phục linh đã trộn vào nồi cách thủy.
- Hấp hỗn hợp này trong nồi cho đến khi thực phẩm chín.
Cháo tim heo
Tim heo chứa nhiều chất dinh dưỡng như chất béo, protein, vitamin B1, B2, C, sắt, kẽm,… giúp tăng cường cơ bắp, đồng thời hỗ trợ hệ miễn dịch ở trẻ. Vì vậy đây là món ăn mà bạn có thể bổ sung vào chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng.
Nguyên liệu:
- Tim heo: 100g
- Hạt cau: ½ quả
- Gạo nếp: 50g
- Dầu ăn.
Cách làm:
- Làm sạch tim lợn và thái nhỏ.
- Xào tim lợn cho đến khi chín.
- Giã nhỏ hạt cau.
- Thêm khoảng 300ml nước vào nồi.
- Khi nước hạt cau đã sôi, thêm gạo nếp vào nồi.
- Nấu cho đến khi gạo nếp nở hoàn toàn, tạo thành cháo.
- Cho tim lợn đã xào vào nồi cháo.
- Nấu cho đến khi cháo sôi lại.
Cháo cá lóc
Cháo cá lóc cũng là một món ăn mà mẹ có thể tham khảo cho chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng. Bởi cá lóc chứa hàm lượng lớn axit béo omega-3, EPA (axit eicosapentaenoic) và DHA (axit docosahexaenoic). Hơn nữa, trong cá lóc còn chứa nhiều kali, magie, kẽm, sắt, photpho, canxi, vitamin A, B12, D, E,… rất tốt cho cơ thể của trẻ. Vì vậy, món cháo cá lóc là món ăn lý tưởng cho trẻ bị còi xương, suy dinh dưỡng
Nguyên liệu:
- Gạo nếp (25g)
- gạo tẻ (25g)
- cá lóc (300g)
- Các loại gia vị
Cách thực hiện:
- Làm sạch cá và hấp chín để chế biến phần thịt.
- Bỏ xương và lấy phần thịt cá.
- Rửa sạch gạo và vo gạo.
- Cho gạo vào nồi nước hầm xương cá để nấu thành cháo.
- Khi cháo đã chín, thêm phần thịt cá đã chế biến vào nồi.
- Trộn đều thịt cá với cháo, đảm bảo chất dinh dưỡng hoà quyện.
- Đun nồi cháo đến khi cháo sôi lại, sau đó tắt bếp.
Cháo trứng
Cháo trứng cũng là món ăn chứa nhiều chất dinh dưỡng nên bổ sung vào chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng. Món ăn này giúp bổ sung đạm, canxi, sắt, kẽm, magie, vitamin A,B, C cùng nhiều chất dinh dưỡng khác cho trẻ.
Nguyên liệu:
- Đậu xanh:20g
- Đậu đen: 20g
- Trứng gà ta: 1 quả
- Gạo nếp: 20g
- Dầu olive.
Cách thực hiện:
- Xay nhuyễn gạo nếp, đậu xanh và đậu đen để tạo thành một bột đồng nhất.
- Trộn bột đã xay nhuyễn với khoảng 300ml nước.
- Đặt nồi lên bếp và đun sôi với lửa nhỏ.
- Khi cháo đã chín, đập trứng gà và cho vào nồi cháo.
- Khuấy đều để trứng hòa quyện vào cháo.
- Cho bé ăn món cháo khi cháo còn ấm, để tăng sự dễ dàng tiêu hóa và tận dụng dưỡng chất.
- Để thấy hiệu quả tốt nhất, cho bé ăn món cháo này 1 lần/ngày.
- Thực hiện liên tục trong khoảng 4 tuần để có thể nhận thấy sự cải thiện.
Cháo tôm
Mẹ có thể thêm món cháo tôm vào chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng. Bởi trong tôm có rất nhiều canxi, kẽm, photpho và các loại vitamin, axit amin cần thiết cho xương và hệ tiêu hóa của trẻ. Do vậy, cháo tôm sẽ là món không thể không có trong thực đơn của trẻ còi xương suy dinh dưỡng.
Nguyên liệu:
- Tôm: 150g
- Gạo: 50g.
Cách thực hiện:
- Làm sạch tôm và bỏ vỏ.
- Lấy phần thịt tôm và giã nhuyễn, tạo thành hỗn hợp thịt tôm nhuyễn.
- Sấy khô phần vỏ tôm.
- Dùng vỏ tôm đã sấy khô để tán thành bột mịn.
- Xay nhuyễn gạo để tạo thành bột.
- Trộn đều bột thịt tôm, bột vỏ tôm và bột gạo lại với nhau
- Thêm nước vào hỗn hợp nguyên liệu để nấu thành cháo.
Thịt bò hầm rau củ
Thịt bò hầm rau củ là món ăn không thể bỏ qua trong chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng. Món ăn này có giá trị dinh dưỡng cao. Thịt bò giúp bổ sung cho trẻ hàm lượng lớn sắt, kẽm, trong khi đó các loại rau củ mang lại cho trẻ nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất.
Lưu ý, thịt bò khi nấu nên được xay nhuyễn , không có gân và nấu mềm như để trẻ hấp thụ được dễ hơn.
Nguyên liệu:
- Bò/nạc bò (200g)
- Khoai tây (100g)
- Cà rốt (100g)
- Hành tây (½ củ)
- Tương cà
- Hạt điều
- Dầu ăn.
Cách thực hiện:
- Xay nhuyễn thịt bò hoặc cắt thành miếng nhỏ để chuẩn bị phần thịt cho món ăn.
- Khoai tây, cà rốt và hành tây được cắt nhỏ hạt lựu, sẵn sàng cho việc sử dụng.
- Trước hết, xào thịt bò trên nồi với lửa lớn cho đến khi thịt bò săn lại và có màu nâu đẹp.
- Sau đó, thêm nước và các loại rau củ đã chuẩn bị vào nồi.
- Hầm món ăn với lửa nhỏ cho đến khi thịt bò mềm và các loại rau củ chín nhừ.
Kết luận
Qua những chia sẻ về chế độ ăn cho trẻ còi xương suy dinh dưỡng, hy vọng các bậc cha mẹ đã hiểu rõ hơn về sự cần thiết chế độ dinh dưỡng hợp lý, khoa học cho trẻ. Quá trình điều trị cho trẻ còi xương, suy dinh dưỡng tuy tốn nhiều thời gian nhưng chỉ cần bố mẹ kiên trì đồng hành cùng trẻ chắc chắn bé sẽ lại phát triển khỏe mạnh.