Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng cho trẻ khi trưởng thành. Vậy nguyên nhân nào dẫn đến bệnh suy dinh dưỡng? Khi trẻ mắc bệnh suy dinh dưỡng thì ba mẹ nên làm gì? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn giải đáp chi tiết những vấn đề này.
Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em là gì?
Suy dinh dưỡng trẻ em là tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, bao gồm thiếu năng lượng, protein, lipid và các vi chất dinh dưỡng. Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em thường gặp ở những trẻ dưới 5 tuổi
Theo Báo cáo Tình hình Trẻ em Thế giới của Tổ chức Unicef, cứ 3 trẻ dưới 5 tuổi sẽ có 1 trẻ mắc phải suy dinh dưỡng. Tại Việt Nam, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em dưới 5 tuổi dao động từ 19,6% đến dưới 20% trong đó có hơn 230.000 trẻ em dưới 5 tuổi mắc phải tình trạng thiếu dinh dưỡng cấp tính nặng mỗi năm.
Điều này cho thấy suy dinh dưỡng ở trẻ em đang ở mức độ đáng báo động. Hiện nay bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em được chia làm 3 loại chính như sau:
- Suy dinh dưỡng thể thấp còi: Trẻ có chiều cao thấp hơn mức tiêu chuẩn so với độ tuổi và giới tính. Đây là thể mãn tính và có thể kéo dài ngay từ khi còn ở trong bụng mẹ.
- Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: Trẻ có cân nặng thấp hơn mức tiêu chuẩn trong cùng tuổi và giới tính.
- Suy dinh dưỡng thể gầy còm: Trẻ có cả chiều cao và cân nặng đều thấp hơn so với mức tiêu chuẩn trong cùng độ tuổi và giới tính. Thể này là thể cấp tính và chỉ kéo dài trong khoảng thời gian ngắn.
Bên cạnh đó, bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em có thể phân loại dựa vào hình thái:
- Suy dinh dưỡng thể phù: Đây là thể suy dinh dưỡng nặng, khó điều trị và dễ gây tử vong ở trẻ. Trẻ thể hiện dấu hiệu phù nhưng tay chân bị khẳng khiu, teo tóp, da có sắc tố bất thường như các đốm đỏ, đen, quấy khóc nôn trớ, ỉa chảy,…
- Suy dinh dưỡng thể teo đét: Đây cũng là thể suy dinh dưỡng nặng như thể phù. Trẻ suy dinh dưỡng thể teo đét thường gầy còi, mệt mỏi, ít vận động, chán ăn, thường xuyên rối loạn tiêu hóa.
- Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp: Là sự kết hợp của 2 thể trên. Trẻ thiếu hụt về cả về các chất dinh dưỡng như protein, khoáng, vitamin và năng lượng cần thiết.
Các nguyên nhân dẫn đến bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em
Các nguyên nhân gây ra bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em có thể là sự thiếu các dưỡng chất cần thiết hoặc tăng tiêu hao dưỡng chất hoặc do cả 2 nguyên nhân trên
Thiếu các dưỡng chất cần thiết
- Trẻ không được cung cấp đủ loại thực phẩm cần thiết, chẳng hạn như các loại rau củ, hoa quả, thịt, cá và sản phẩm sữa dẫn đến thiếu hụt dưỡng chất và bị suy dinh dưỡng.
- Trẻ chán ăn, biếng ăn hoặc ăn không đủ nhu cầu dẫn đến việc cơ thể trẻ không được bổ sung đầy đủ các dưỡng chất.
- Chế độ ăn cho trẻ thiếu năng lượng và dưỡng chất cần thiết
- Chế biến thực phẩm cho trẻ không đúng cách làm giảm giá trị dinh dưỡng thực phẩm.
Tăng tiêu hao các dưỡng chất
- Trẻ bị mắc các bệnh cấp tính và mãn tính làm tăng nhu cầu năng lượng và dưỡng chất của cơ thể để chống lại bệnh tật.
- Rối loạn tiêu hóa và hấp thu khiến cơ thể không thể hấp thụ đủ dưỡng chất từ thực phẩm.
- Nhiễm ký sinh trùng, đặc biệt trong ruột, có thể làm giảm khả năng hấp thu dưỡng chất.
- Trẻ mắc các bệnh lý nội tiết, nhiễm trùng hoặc chấn thương dẫn đến thất thoát chất dinh dưỡng.
Kết hợp cả 2 nguyên nhân trên
Trong nhiều trường hợp, suy dinh dưỡng là sự kết hợp của cả hai cơ chế. Ví dụ, trẻ bệnh và mẹ lại cho trẻ ăn kiêng dẫn đến việc vừa giảm năng lượng ăn vào vừa tăng năng lượng tiêu hao. Hiểu rõ các nguyên nhân và cơ chế gây ra suy dinh dưỡng là quan trọng để có những biện pháp phòng ngừa và điều trị hiệu quả cho trẻ em, đảm bảo cho trẻ có một sự phát triển khỏe mạnh.
Bệnh suy dinh dưỡng ở em trẻ gây ra những hậu quả gì?
Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em gây nhiều lo ngại cho bố mẹ về sức khỏe và sự phát triển của trẻ em.
- Trẻ suy dinh dưỡng thường dễ mắc các bệnh nhiễm trùng về đường hô hấp và đường ruột do hệ thống miễn dịch yếu và cơ thể không đủ dưỡng chất để đối phó với các tác nhân gây bệnh.
- Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em còn ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ cơ xương, gây ra tình trạng chiều cao và tầm vóc kém hơn so với các trẻ đồng trang lứa.
- Trẻ suy dinh dưỡng thường có khả năng học hỏi kém, khó tiếp thu thông tin và giao tiếp xã hội kém.
Làm thế nào để biết trẻ đang bị suy dinh dưỡng?
Như đã đề cập ở trên, bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em được chia thành nhiều loại khác nhau. Tùy từng loại suy dinh dưỡng ở trẻ mà sẽ có dấu hiệu nhận nhận biết riêng.
Suy dinh dưỡng thể thấp còi
Theo tiêu chuẩn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mức tiêu chuẩn về chiều cao của trẻ sơ sinh là khoảng 50cm. Trong 3 tháng đầu, trẻ có thể tăng lên khoảng 3cm/tháng và tiếp tục tăng 2cm ở những tháng tiếp theo.
Chính vì vậy, nếu thấy trẻ chỉ đạt được 90% theo mức tiêu chuẩn thì khả năng cao là trẻ bị suy dinh dưỡng thể thấp còi.
Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân
Dấu hiệu nhận biết trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân đầu tiên là cân nặng của trẻ. Nếu cân nặng của trẻ thấp hơn cân nặng tiêu chuẩn của WHO từ 90% trở xuống thì rất có thể trẻ bị suy dinh dưỡng thể nhẹ cân. Bên cạnh đó, trẻ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân thường có các biểu hiện như biếng ăn, ăn ít, khó tăng cân,…
Suy dinh dưỡng gầy còm
Trẻ mắc bệnh suy dinh dưỡng thể gầy còm có mức cân nặng chỉ đạt 60% so với mức cân nặng tiêu chuẩn WHO. Bên cạnh đó, trẻ có thể có thêm các triệu chứng như trẻ biếng ăn, mặt xanh xao, thở khó khăn, trông già hơn so với tuổi và nhiệt độ cơ thể trẻ thường giảm bất thường.
Suy dinh dưỡng thể teo đét
Những trẻ bị suy dinh dưỡng có cơ thể gầy khô, hốc hác do lớp mỡ dưới da ở toàn thân đã mất hết. Trẻ suy dinh dưỡng thể teo đét rất dễ nhiễm bệnh do đó thường xuyên quấy khóc và rối loạn tiêu hóa.
Suy dinh dưỡng thể phù
Những bé bị suy dinh dưỡng thể phù thường có vẻ ngoài trông “mũm mĩm”, “tròn trịa”. Điều này có thể khiến các bậc phụ huynh nhầm tưởng rằng con đang rất khỏe mạnh.
Tuy nhiên, khi để ý bố mẹ sẽ thấy con có các biểu hiện bất thường như da trắng bệch, cơ mềm, cân nặng chỉ khoảng 60 – 80% mức tiêu chuẩn, tóc thưa, da có nhiều đốm đỏ li ti, lở loét,… Đây chính là các dấu hiệu của suy dinh dưỡng thể phù.
Suy dinh dưỡng thể hỗn hợp
Trong giai đoạn này, cân nặng của trẻ chỉ đạt 60% so với mức cân nặng tiêu chuẩn, tuy bị teo cơ nhưng vẫn có thể có biểu hiện phù đi kèm với đó là tình trạng biếng ăn, rối loạn tiêu hóa, bụng bị phình to. Hoặc trẻ sẽ ở dạng suy dinh dưỡng teo đét thể teo đét và đi kèm rối loạn sắc tố da.
Chế độ ăn cho trẻ bị suy dinh dưỡng
Sau khi hiểu rõ nguyên nhân suy dinh dưỡng ở trẻ em, việc thiết lập một chế độ chăm sóc dinh dưỡng đúng cách là vô cùng quan trọng để giúp trẻ tăng năng lượng và cung cấp đủ chất dinh dưỡng cần thiết.
Trẻ đang bú mẹ cần được cho bú theo nhu cầu, bao gồm cả ban đêm. Nếu mẹ không đủ sữa, sữa bột công thức có thể được thêm vào theo tuổi của bé, nhưng cần tư vấn từ bác sĩ.
Dầu mỡ là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng, tăng cường chất đạm và đường cho bé. Việc tăng lượng dầu mỡ trong bữa ăn hàng ngày giúp bé có đủ năng lượng cần thiết.
Tăng số bữa ăn hàng ngày giúp bé nhận được nhiều chất dinh dưỡng hơn. Nếu bữa chính bé ăn ít, nên thêm các bữa phụ như uống sữa hoặc ăn trái cây nhỏ để đảm bảo bé nhận đủ lượng dinh dưỡng.
Các thực phẩm giàu dinh dưỡng như gạo, khoai tây, thịt gà, lợn, bò, trứng, cá, tôm, cua, rau xanh, trái cây chín và sữa bột có thể là lựa chọn tốt cho trẻ suy dinh dưỡng. Cần chế biến thực phẩm thành dạng nhỏ, mềm và hợp khẩu vị của bé.
Trẻ suy dinh dưỡng cần bổ sung thêm vi chất dinh dưỡng như muối khoáng và vitamin để tăng cường phục hồi cơ thể, kích thích sự thèm ăn và tăng cân.
Lưu ý: Để có chế độ chăm sóc dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ bị suy dinh dưỡng, bố mẹ nên đưa bé đi khám bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể, chi tiết.
Cách phòng ngừa bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em
Cho trẻ bú mẹ ngay sau sin. Bú mẹ là sự khởi đầu tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Sữa mẹ không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn chứa các yếu tố chống bệnh, bảo vệ bé khỏi nhiễm trùng.
Xây dựng chế độ ăn dặm cho trẻ hợp lý bên cạnh sữa mẹ. Từ 6 tháng tuổi, mẹ nên bắt đầu tập cho bé ăn dặm. Đảm bảo bé được cung cấp đầy đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng (bột đường, đạm, béo), không được kiêng khem.
Lựa chọn thực phẩm tươi, tránh thực phẩm bảo quản lâu ngày. Hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn và đóng hộp. Thực hiện vệ sinh môi trường và vệ sinh cá nhân đúng cách.
Theo dõi biểu đồ tăng trưởng của bé hàng tháng để phát hiện sớm tình trạng suy dinh dưỡng và can thiệp kịp thời.
Điều trị các bệnh lý nhiễm trùng đúng cách, không lạm dụng kháng sinh cho trẻ. Bố mẹ cần đảm bảo có chế độ chăm sóc dinh dưỡng tích cực cho trẻ trong thời gian bệnh và phục hồi sau khi bệnh.
Bố mẹ cần khuyến khích bé thường xuyên tập thể dục các trò chơi vui nhộn hoặc hoạt động như bơi, đạp xe để giúp quá trình trao đổi chất trong cơ thể diễn ra tốt.
Các bậc phụ huynh nên bổ sung thêm các loại sản phẩm chứa lysine, các vi khoáng chất và vitamin thiết yếu như kẽm, crom, selen, vitamin nhóm B để đáp ứng đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết của trẻ.
Kết luận
Bệnh suy dinh dưỡng ở trẻ em là vấn đề cực kỳ nghiêm trọng mà bố mẹ cần hết sức lưu ý trong quá trình chăm sóc trẻ. Hy vọng bài viết trên đây sẽ giúp các bố mẹ hiểu được sự nghiêm trọng của tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ, đồng thời giúp bố mẹ có các biện pháp phòng tránh cho con mình.
